رأی شعبه دیوان عالی کشور

متقاضی: اقای ص. ح. خ. قیم اقای ع. ح. خ.

موضوع رسیدگی: درخواست اعاده دادرسی نسبت به دادنامه شماره ۰۲۸۴ ۱۴۰۰/۸/۲۶ صادره از شعبه *

مرجع رسیدگی: شعبه *

هیات شعبه اقایان: ع. ا. ( مستشار ) ، ا. م. مقام ( عضو معاون )

خلاصه جریان پرونده:

محتویات پرونده محاکماتی دلالت دارد. که: اقای ع. ح. خ. شکایتی دائر بر کلاهبرداری ، جعل سند ، جعل مهر و امضا ، سو استفاده از ضعف نفس علیه خانم ش. ب. م. و اقایان ۱ ا. ۲ ب. به نام خانوادگی ح. خ. مطرح کرده است. در تشریح شکایت بیان شده که متهمین فرزند ان همسر دوم وی می باشند و انان با سو استفاده از ضعف نفس و عدم تسلط در امور اسناد مالکیت وی را بدست اورده و با جعل در ان اسناد و ساختن مهر جعلی اقدام به انتقال اسناد به نام خود کرده اند. پرونده جهت رسیدگی به شعبه ۱۸ بازپرسی ارجاع شده است. بازپرس دستورات لازم را جهت انجام تحقیقات مقدماتی داده است. و تصویر مبایعه نامه های تنظیمی فیمابین ضمیمه شده است. از خانم ش. ب. م. تحقیق شده است. که ایشان در مقام دفاع بیان داشته که همسر شاکی می باشد. و ایشان املاک را بعنوان مهریه و حق پرستاری به وی داده است. و بیان می دارد. مرتکب هیچ جرمی نشده است. متهم دیگر اقای ا. ح. خ. نیز در مقام دفاع از خویش بیان داشته مرتکب جرمی نشده است. و هیچ مهر یا سندی را جعل نکرده است. و اینکه پدرش ( شاکی ) در دفترخانه مهر و اثر انگشت زده است. طبق صورتجلسه تنظیمی در خصوص موضوع اقای ا. ح. خ. اظهار داشته ۳ هزار مترمربع زمین از پدرش خریداری کرده که اکنون وی و برادران ناتنی اقدام به تصرف عدوانی کرده اند و در مقابل اقای ع. ح. خ. بیان داشته پسرش از بی سوادی و ضعف ایشان سو استفاده کرده و به بهانه صدور شناسنامه المثنی به کاغذ خالی انگشت زده است. و از اعتماد ایشان سو استفاده کرده است. حسب محتویات پرونده مشخص است. که اقای ا. ح. خ. مقداری از زمین را به افراد دیگری واگذار کرده است. که انان نیز ( خریداران ) علیه اقای ع. ح. خ. طرح شکایت کرده اند صفحات ۱ *پرونده محاکماتی که اظهارات خریداران ملک از ا. ح. خ. می باشد. در پی شکایت خریداران ملک از اقای ا. ح. خ. و شخص وی ( ا. ح. خ. ) به اقای ع. ح. خ. تفهیم اتهام تصرف عدوانی کرده که اقای ع. ح. خ. در مقام دفاع بیان کرده زمین متعلق به ایشان می باشد. وکیل ایشان نیز در مقام دفاع بیان کرده موکل ایشان از لحاظ روانی دچار بیماری می باشد. وی در سال ۹۳ سکته مغزی کرده و در سال ۱۳۹۵ محجور بوده و دارای قیم بود. تا سال ۹۸ به اصرار اقای ا. ح. خ. از محجوریت درامده است. و در ادامه بیان می دارد. موکل وی فروش املاک به اقای ا. ح. خ. را قبول ندارد. و اقای ا. ح. خ. از ضعف نفس وی استفاده کرده است. کمیسیون پزشکی قانونی اعلام کرده است. وضعیت شناختی اقای ع. ح. خ. متناسب با سن و وضعیت اجتماعی و فرهنگی وی می باشد. ولی با توجه به ضعف حافظه و تمرکز در زمینه کهولت سن و سابقه بیماری عروقی و نیز عوارض ناشی از ان در مجموع به تنهایی قادر به اداره سازمان *مالی نمی باشد. و تاریخ شروع این وضعیت را ۹۹/۲/۲۳ اعلام کرده اند بازپرس موضوع را به کارشناس جعل ارجاع کرده است. کارشناس ملاحظه مبایعه نامه تنظیمی فیمابین اقای ع. ح. خ. و خانم ش. ب. را ضروری دانسته است. بازپرس به اقای ا. ح. خ. تفهیم اتهام سو استفاده از ضعف نفس کرده است. که در مقام دفاع بیان کرده است. شکایت پدر خویش را قبول ندارد. و ملک را با توجه به حکم دادگاه مبنی بر رفع حجر از وی خریداری کرده است. لازم به ذکر است. در پرونده محاکماتی در برگ ۳۰۴ پرونده رای شعبه *به شماره دادنامه*مورخ ۹۸/۱/۲۰ می باشد. که در پرونده بایگانی *حکم رفع حجر اقای ع. ح. خ. از اقای م. ح. خ. و عزل اقای ص. ح. خ. از قیومیت صادر شده است. متهم اقای ا. ح. خ. مدعی شده است. که ملک را به مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان از پدرش خریداری کرده که سیصد میلیون تومان به پدر پول داده و صد میلیون نیز پول عروسی وی بوده است. بازپرس اخرین دفاع متهم از بابت سو استفاده از ضعف نفس را اخذ کرده است. که متهم مجددا در مقام اخرین دفاع بیان کرد اظهارات پدر را قبول ندارد. و شاهد دارد. که هیچ سو استفاده ای نکرده است. و معامله وی از لحاظ قانونی درست می باشد. و در زمان معامله پدرش از حجر درامده بود. و تاریخ ۹۸/۱/۲۰ حکم دادگاه بوده و مدعی است. معامله وی در تاریخ ۹۸/۲/۷ بوده است. از جهت وی قرار وثیقه صادر شده است. که با سپردن وثیقه ازاد شده است. در نهایت در خصوص اتهام اقای ا. ح. خ. دائر بر سو استفاده از ضعف نفس قرار جلب به دادرسی صادر کرده است. و در خصوص جعل و کلاهبرداری قرار منع تعقیب صادر کرده است. پس از موافقت با قرار صادره و صدور کیفرخواست پرونده جهت رسیدگی به شعبه *ارجاع شده است. در تاریخ ۱۴۰۰/۴/۲۳ وقت رسیدگی را تشکیل داد و اقای ا. ح. خ. در خصوص نحوه پرداخت وجه اعلام کرده است. دو فقره چک را اقای ع. ح. خ. پشت نویسی کرده است. و پول به حساب وی واریز شده است. و مدعی پرداخت سود شده است. از وی سوال شده است. که بعد از صدور حکم رفع حجر از سوی دادگاه شعبه ۲ ایا حکم حجر دیگری صادر شده است. یا خیر که اعلام شده است. که حکم دیگری صادر نشده است. و مجددا سوال شده که دلیل حجر در زمان معامله چه می باشد. که اعلام شده دلایلی در خصوص غیر رشید بودن ندارند. پس از جلسه پرونده مطروحه در شعبه ۲ دادگاه خانواده جهت نیاز قضایی مطالبه شده است. و خلاصه ای از ان تهیه شده است. در نظریه پزشکی قانونی اعلام شده در حال حاضر شواهدی از اختلال شناختی در حیطه حافظه و تمرکز وجود دارد. و توصیه می شود. در اداره سازمان *مالی از مشاوره مورد اعتماد برخوردار گردد. دادگاه در نهایت در تاریخ ۱۴۰۰/۵/۲۴ با استناد به نظریه های پزشکی قانونی دائر بر اینکه در زمان تنظیم مبایعه نامه محجور نبوده و اینکه ماده ۵۹۶ از قانون مجازات اسلامی سو استفاده از ضعف نفس شخص و هوی وهوس اشخاص غیر رشید را جرم دانسته است. و با استناد به اظهارات شهود که بیان کرده اند ع. ح. خ. در سلامت عقل بوده در زمان تنظیم مبایعه نامه ، و نظریه کارشناس که امضا و اثر انگشت را مربوط به شاکی دانسته است ، حکم بر برائت متهم صادر کرده است. پس از ابلاغ و تجدیدنظرخواهی پرونده به شعبه *استان ارجاع شده است. به شرح دادنامه شماره ۰۲۸۴ ۱۴۰۰/۸/۲۶ رای بدوی را تایید کرده است. پس از ان وکیل شاکی از رییس کل سازمان *تقاضای اعمال ماده ۴۷۷ از قانون ایین دادرسی را نموده که رییس کل با این استدلال که در مقام نظریه های پزشکی قانونی شاکی قادر به سازمان *خودش نبوده و مشاور و امین نیاز داشته است. و اینکه ضعف نفس به معنی حجر نمی باشد. و اینکه حسب پرونده کاملا مشخص است. که متهم سو استفاده کرده وهیچ مبلغی به شاکی پرداخت نکرده است. و با درخواست تجویز اعاده دادرسی پرونده به حوزه معاونت قضایی ارسال داشته مشاوران ان مرجع به شرح ذیل اظهار نظر کرده اند. ۱ پزشکی قانونی عدم توانایی دادخواه در سازمان *خود را تایید کرده که دلالت بر ضعف نفس وی دارد. ۲ ضعف نفس لزوما به معنی حجر نیست بلکه شامل مرتبه ضعیف تر ان نیز می شود. ۳ از محتویات پرونده سو استفاده متهم از ضعف نفس د. محرز است. به نحوی که پانزده قطعه زمین د. را با مبایعه نامه تنظیمی تصاحب و برخی را فروخته و هیچ مبلغی به وی نداده است. با پیشنهاد و تجویز اعاده دادرسی و موافقت ریاست محترم قوه قضاییه پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و حسب دستور جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است. هیات شعبه در تاریخ فوق تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش اقای ا. م. مقام عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده و با استعانت از خداوند متعال چنین رای می دهد:

رای شعبه

به همان جهاتی که رییس کل سازمان *اذربایجان شرقی رای صادره را مخدوش اعلام نموده و رییس محترم قوه قضاییه پس از اظهار نظر مشاوران حوزه معاونت قضایی اعاده دادرسی را تجویز کرده ، دادنامه شماره *مورخ ۱۴۰۰/۸/۲۶ شعبه *متضمن تبریه متهم واخوانده اقای ا. ح. خ. فرزند ع. از اتهام سو استفاده از ضعف نفس دادخواه اقای ع. ح. خ. موضوع ماده ۵۹۶ قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات ) مصوب ۱۳۷۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی واجد ایراد و اشکال است؛ زیرا بطوری که از ماده ۵۹۶ قانون مرقوم استنباط می شود. منظور مقنن این نیست که لزوما ضعف نفس به معنای حجر است. بلکه شامل مرتبه ضعیف تر ان نیز می شود. ، در ما نحن فیه به دلالت نظریه های هیات های سه نفره و پنج نفره به ترتیب به تاریخ ۱۳۹۷/۹/۱۲ و ۱۳۹۷/۱۲/۱۲ و نظریه شماره ۱۶۸۰۵ مورخ ۱۳۹۷/۱۲/۱۲ و ۱۳۹۷/۹/۱۴ پزشکی قانونی* به جهت اختلال شناختی در حیطه حافظه و تمرکز دادخواه ، اداره سازمان *مالی نامبرده می بایست با مشاور مورد اعتماد انجام شود. و این موضوع با وصف صدور حکم رفع حجر به موجب دادنامه شماره *مورخ ۱۳۹۸/۱/۲۰ صادره از شعبه *مرتفع نبوده است. که متهم دادخوانده اقای ا. ح. خ. بدوا درصدد رفع حکم حجر دادخواه اقای ع. ح. خ. در تاریخ ۱۳۹۷/۸/۷ برامده و با وصف علم و اگاهی از ضرورت مشاور مورد اعتماد در سازمان *بلحاظ ضعف نفس مبادرت به تنظیم مبایعه نامه عادی مورخ ۱۳۹۸/۲/۷ نموده که حکایت از فروش پانزده قطعه زمین واقع در *از ناحیه دادخواه اقای ع. ح. خ. در قبال ثمن بخس به مبلغ ۳۹۶/۹۶۰/۰۰۰ ریال به متهم دادخوانده اقای ا. ح. خ. دارد. ، مضاف بر اینکه وضعیت دادخواه به نحوی بوده که شعبه *طی دادنامه شماره *مورخ ۱۳۹۹/۸/۸ مجددا حکم بر محجوریت نامبرده را از تاریخ ۱۳۹۹/۲/۲۳ صادر نموده است. بنا بر این ، از انجا که متهم دادخوانده از ضعف نفس دادخواه سو استفاده نموده و با تنظیم مبایعه نامه عادی مورخ ۱۳۹۸/۲/۷ پانزده قطعه زمین نامبرده را تحصیل کرده و از این طریق سبب التزام دادخواه شده ، عمل ارتکابی مشارالیه منطبق با جرم معنونه بوده و براساس ان با صایب دانستن درخواست رییس کل سازمان *اذربایجان شرقی و با استناد به ماده ۴۷۷ قانون ایین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی دادنامه شماره *مورخ ۱۴۰۰/۸/۲۶ صادره از شعبه *و ان قسمت از دادنامه شماره *مورخ ۱۴۰۰/۵/۳۱ صادره از شعبه *نقض و با رعایت ماده ۵۹۶ قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات ) مصوب ۱۳۷۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی و مواد ۲ و ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ ناظر به ماده ۱۰۴ و تبصره ذیل ان و تبصره الحاقی به ماده ۱۸ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی با لحاظ شیوه ارتکاب جرم و اثار و نتایج زیانبار ان متهم دادخوانده اقای ا. ح. خ. را به تحمل یکسال حبس تعزیری با احتساب ایام بازداشت قبلی وپرداخت مبلغ هشتاد میلیون ریال جزای نقدی در حق صندوق دولت محکوم می نماید. این رای قطعی است

شعبه *

مستشار: ع. ا. عضو معاون: ا. م. مقام