رأی شعبه دیوان عالی کشور

در تاریخ 1393/4/22 خانم ک. ن. فرزند ع.الف. 64 ساله خانه دار دادخواستی بطرفیت سازمان اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه بخواسته ابطال وقف نامه شماره 571-88/3/30 منعقده در دفتر اسناد رسمی شماره 97 سرپل ذهاب باستناد تصویر مصدق وقف نامه مزبور تسلیم دادگستری شهرستان سرپل ذهاب نموده که در شعبه اول حقوقی مطرح و چنین توضیح داده است که قطعه زمینی را جهت احداث مسجد وقف نموده و در وقف نامه قید شده صیغه وقف جاری شده است در حالیکه صیغه جاری نگردیده و زمین مزبور تحویل موقوف علیه نشده و در زمان وقف حالت روحی متعادلی نداشته و از عواقب آن آگاهی نداشته اکنون با توجه به نیاز شدید خانواده به زمین مذکور و عدم رضایت شرعی تقاضای ابطال وقف نامه فوق الاشعار را دارد و در پایان به تصویر استفتاء بعمل آمده از دفتر مقام معظم رهبری استناد جسته که اگر قبض صورت نگرفته باشد وقف تحقق پیدا نکرده است دفتر دادگاه پرونده را به جریان قانونی قرار داده ودر جلسه رسیدگی 93/5/14 پس از استماع اظهارات خواهان و ملاحظه لایحه اداره اوقاف و امور خیریه بشرح دادنامه شماره 00362 - 93/5/19 چنین رأی صادر و اعلام کرده است :« در رابطه با دعوی خواهان خانم ک. ن. بطرفیت خوانده سازمان اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه بخواسته صدور حکم به ابطال وقف نامه شماره 571 - 88/3/30 دفتر شماره 97 ثبتی سر پل ذهاب با توجه به اوراق و محتویات پرونده و مفاد دادخواست تقدیمی و منضمات آن و نظر به اینکه خواهان اظهار نموده چون قبض مال موقوفه انجام نگرفته است و صرفاً مبادرت به نوشتن وقف نامه گردیده خواستار ابطال وقف نامه به لحاظ عدم حصول قبض است حال آنکه به مستفاد از وقف نامه فیما بین که تصویری از آن پیوست است مال موقوفه به قبض موقوف علیه در آمده لذا دادگاه به لحاظ حصول قبض و اینکه بعد از قبض موقوفه عقد وقف لازم می گردد و رجوع از آن برای واقف ممکن نیست مستنداً به مادتین 61 و 62 از قانون مدنی و ماده 197 قانون آئین دادرسی مدنی حکم به رد دعوی خواهان صادر و اعلام می نماید رأی صادره حضوری محسوب و به مدت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظر مرکز استان است »; خانم ک. ن. نسبت به دادنامه مرقوم اعتراض نموده و درخواست تجدید نظر کرده است و اعتراضات قبلی را تکرار نموده است شعبه دهم دادگاه تجدیدنظر استان کرمانشاه پس از رسیدگی مجدد چنین رأی صادر و اعلام کرده است « در خصوص تجدیدنظرخواهی خانم ک. ن. نسبت به دادنامه تجدیدنظرخواسته بشماره 362 - 93/5/19 از شعبه اول دادگاه عمومی سرپل ذهاب دادگاه تجدیدنظرخواهی مطروحه را وارد می داند زیرا صرفنظر از تنظیم سند وقف بشماره 571 - 88/3/30 در دفتر اسناد رسمی 97 توسط تجدیدنظرخواه نظر باینکه دلیلی که دلالت بر تحقق قبض عملی ملک توسط موقوف علیهم باشد ارائه نشده و از سال 88 تا کنون اصولاً هیچگونه اقدام عملی در ملک مورد نزاع صورت نگرفته است مضافاً مستنداً بمواد 62 و 367 قانون مدنی اصولاً قبض عبارت است از استیلاء ید منتقل الیه ( موقوف علیهم ) بر موضوع مورد انتقال ، در موضوع مطروحه دلیلی که حاکی از تحقق عملی قبض و استیلاء ید موقوف علیهم بر ملک مورد نزاع باشد ارائه نشده با اعتقاد به عدم تحقق قبض و فلسفه وقف که با رضایت قلبی و باطنی واقف در امور خیریه صورت می گیرد مستنداً به مواد 59 و 60 و61و62 قانون مدنی و مواد 358 و 365 قانون آئین دادرسی مدنی ونیز استفتائات بعمل آمده از مقام معظم رهبری ضمیمه پرونده در مورد عدم تحقق وقف در صورت عدم تحقق قبض با پذیرش اعتراض مطروحه و نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته رأی به ابطال وقف نامه استنادی صادر میگردد رأی صادره ظرف بیست روز قابل فرجام خواهی دردیوان عالی کشور می باشد »; با ابلاغ این دادنامه اداره اوقاف و امور خیریه کرمانشاه در فرجه قانونی فرجام خواهی کرده است دفتر دادگاه صادر کننده دادنامه فرجام خواسته تبادل لوایح را انجام داده و سپس پرونده را به دفتر کل دیوان عالی کشور ارسال نموده است ما حصل فرجام خواهی اداره اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه اینستکه بموجب وقف نامه رسمی واقفه محترم قبض و اقباض متولیان بشرح سند تنظیمی دردفتر اسناد رسمی شماره 97 سر پل ذهاب در سطر پانزده وقف نامه صیغه وقف ایجاباً و قبولاً جاری شده و قبض و اقباض بعمل آمده و عقد وقف بعد از قبض و اقباض لازم است و مالکیت از مالک قبلی خارج گردیده و غیر قابل ابطال می باشد بر طبق وقف نامه متولی مورد وقف آقای هادی زیبائی تبار فرزند سهراب که خود ایشان نیز یکی از موقوف علیهم مورد وقف محسوب میگردد در سطر شانزدهم وقف نامه قبض و اقباض مال موقوفه را تأیید و امضاء نموده اند نماینده اوقاف نیز آنرا امضاء کرده است و چون موقوفه زمین بایر محدودۀ شهر و فاقد اعیانی است قبض و اقباض بهمان صورت کفایت میکند مضافاً باینکه اظهارات واقفه در دادگاه نخستین مبنی بر عدم صحت مزاج در زمان وقوع عقد وقف و ارائه استشهادیه محلی باستناد مواد1309 و 1292 قانون مدنی تردید در ماهیت اعتبار سند رسمی و تمسک به شهادت شهود در قبال سند رسمی غیر قابل استماع می باشد ونقض وقف بدلیل عدم رضایت قلبی و باطنی آنهم سالها پس از انجام وقف مطابق شرع و قانون نمی باشد لذا مستند به سند رسمی و گواهی قبض و اقباضی بین متولی و واقفه محترم نقض دادنامه فرجام خواسته صادره از شعبه دهم دادگاه تجدیدنظر استان کرمانشاه و ابرام رأی صادره از دادگاه نخستین مورد استدعاست دفتر دادگاه فرجام خواهی را به فرجام خوانده ابلاغ نموده و با وصول پاسخ کتبی پرونده امر را به دفتر کل دیوان عالی کشور ارسال داشته رسیدگی به شعبه سوم دیوان عالی کشور ارجاع گردیده است و پس از رسیدگی منتهی به دادنامه شماره 9409970909100384 - 1394/8/18 بشرح زیر گردیده است :«در خصوص فرجام خواهی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه نسبت به دادنامه شماره 9309978325000695- 1393/8/28 شعبه دهم دادگاه تجدیدنظر استان کرمانشاه نظر باینکه واقف مدعی عدم قبض مال مورد وقف است در حالیکه اداره اوقاف بشرح سطر پانزدهم وقف نامه اجرای صیغه وقف ایجاباً و قبولاً و قبض و اقباض را محقق میداند و از آنجا که منشاء اختلاف قبض و اقباض موقوفه است و مالک(فرجام خوانده ) استشهادیه ای مبنی بر صحت ادعای خود به دادگاه محترم تجدیدنظر استان ارائه نموده که ضرورت داشته دادگاه در خصوص صحت و سقم اینکه ادعا شده مال موقوفه در ید و تصرف خانم ک. ن. ( فرجام خوانده ) باقی مانده و به تصرف وقف داده نشده توجه نموده و با در نظر گرفتن مواد 199 و229 به بعد از قانون آئین دادرسی مدنی تحقیقات لازم را از مسجلین استشهادیه مرقوم بعمل آورده و با توجه به نتیجه تحقیقات و توضیحات متولی در لایحه ی تقدیمی درمرحله فرجامی و نماینده اوقاف در جلسه 1393/8/7 آن دادگاه در خصوص کیفیت قبض و اقباض سپس مبادرت به صدور رأی کند علیهذا مستنداً به بند 5 ماده 371 قانون آئین دادرسی مدنی دادنامه صادره به لحاظ نقص رسیدگی و تحقیقات نقض و با رعایت شقوق الف مواد 401 و 405 همان قانون رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده آن ارجاع می شود 0»;دادگاه مرجوع الیه قرار استماع شهادت شهود بمنظور تحقیق پیرامون قبض مورد وقف صادر و اعلام داشته و وقت رسیدگی برای روز 94/11/19 ساعت ده صبح تعیین و طرفین را بهمن علت دعوت نموده است حسب گزارش مدیر دفتر دادگاه در برگ 54 پرونده اخطاریه های ارسالی برای این جلسه اعاده نگردیده است اما در سیستم رایانه نتیجه ابلاغ دادنامه !!! به طرفین اعلام گردیده و تاریخ ابلاغ به هر یک نیز اداره اوقاف در 94/9/7 و خانم ک. ن. 94/10/22 گزارش شده است - در جلسه مرقوم که کیفیت ابلاغ و متن اخطاریه مشخص نیست ( جلسه برای اجرای چه قراری و وظیفه هر یک از طرفین چیست ؟) حسب صورتمجلس تنظیمی اداره اوقاف و امور خیریه حضور نداشته - فرجام خوانده ک. ن. حاضر بوده و اظهار داشته که گواهان خود را حاضر کرده و تحقیق از آنان را خواستار شده و دادگاه جلسه را تشکیل داده و از گواهان تعرفه شده به نامهای 1- سید عزت اله مرتضائی فرزند سید ن. 47 ساله فرهنگی 2- ع.ب.ی. فرزند الف. 50 ساله فرهنگی 3- پ.ز. فرزند ع. 35 ساله شغل آزاد تحقیق بعمل آمده و آنان بعلاوه طی شهادت نامه رسمی شماره 139491050789000020-94/11/18 و 24889 - 94/11/18 دفتر اسناد رسمی 41 سرپل ذهاب نیز گواهی داده اند که زمین موضوع دعوی همچنان در تصرف خانم ک. ن. بوده و می باشد - هادی زیبائی تبار فرزند سهراب نیز ب.س. گواهی رسمی تنظیم (برگ 59 ) و پیوست پرونده کرده است نامبرده اخیر وقف نامه را نیز امضاء کرده که در آن تصریح گردیده قبض و اقباض انجام شد( برگ 4 پرونده ) سپس دادگاه در تاریخ 1394/11/24 طی دادنامه شماره 9409978325000943 - 1394/11/24 چنین رأی صادر و اعلام کرده است «در خصوص تجدیدنظرخواهی ک. ن. نسبت به دادنامه تجدیدنظرخواسته بشماره 362 - 93/5/19 صادره از شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی سرپل ذهاب توضیح اینکه بشرح دادنامه صادره بشماره 695 - 93/8/28 از سوی شعبه دهم دادگاه تجدیدنظر با نقض دادنامه صادره بشماره 362 - 93/5/19 و پذیرش دعوی ابطال وقف نامه استنادی تجدیدنظرخواه حکم به ابطال وقف نامه استنادی صادر و با طرح پرونده در پی فرجامخواهی اداره اوقاف در شعبه سوم دیوان عالی کشور و با نقض دادنامه صادره از سوی این شعبه به لحاظ نقص تحقیقاتی پرونده مجدداً به این شعبه ارجاع گردیده در جهت رفع نقص مورد نظر دیوانعالی کشور دادگاه از گواهان استنادی تجدیدنظرخواه تحقیقات لازم پیرامون نحوة قبض و تصرفات طرفین بعمل آورده با توجه به اظهارات گواهان استنادی که دلالت بر عدم احراز قبض و استیلاء ید موقوف علیهم بر ملک مورد نزاع را دارد علیهذا بلحاظ عدم احراز قبض تجدیدنظرخوانده و فلسفه وقف که با رضایت قلبی و باطنی واقف در امور خیریه صورت میگیرد و نیز استفتائات بعمل آمده از مقام معظم رهبری مضبوط در پرونده در مورد تحقق وقف در صورت عدم تحقق قبض مستنداً به مواد59 و 60 و 61 و 62 قانون مدنی و مواد 358 و 367 و 401 و 405 قانون آئین دادرسی مدنی با نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته رأی به ابطال وقف نامه استنادی صادر می گردد و رأی صادره ظرف بیست روز قابل فرجام خواهی دردیوانعالی کشور می باشد »; با ابلاغ این دادنامه اداره کل اوقاف استان کرمانشاه در مهلت مقرر فرجام خواهی کرده است ماحصل آن اینستکه 1- قبض و اقباض در اموال منقول و غیر منقول متفاوت است با توجه باینکه موقوفه مذکور یک قطعه زمین است جهت احداث مسجد و مهدیه قبض آن بشکل انتقال رسمی و تنظیم سند مالکیت میباشد که با تنظیم وقف نامه رسمی انجام شده و سلب مالکیت شخصی گردیده است و حالت دیگری وجود ندارد و استناد به شهادت شهود نسبت به سند رسمی خلاف قانون میباشد 2- زمین بشرح متن وقف نامه جهت احداث مسجد و مهدیه بوده عدم پی کنی یا ساخت آن دلیل بر عدم تحقق وقف نمی باشد و احداث بنا جدای از وقف عرصه میباشد 3- رضایت قلبی و باطنی با حضور واقف در دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی وقف حاصل شده و قابل رجوع نمی باشد و طبق فقه اسلامی و قانون مدنی قابل ابطال نمی باشد 4- استناد به فتوی نیز با توجه به ناقص مطرح کردن سئوال و مغایرت سئوال مطرح شده با وضع موجود موجه نمی باشد لذا نقض دادنامه مورد استدعاست دفتر دادگاه فرجام خواهی را ابلاغ نموده و با وصول پاسخ کتبی فرجام خوانده مبنی بر عدم رضایت قلبی و شرعی خود و عطف به لوایح قبلی پرونده را به دیوان عالی کشور فرستاده رسیدگی پیرو سابقه در دستور کار این شعبه قرار گرفته لایحه فرجام خواهی و پاسخ طرف مقابل هنگام شور قرائت می شود 0 هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای شاملو عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی میدهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

صدور دادنامه به کیفیتی که مدیر دفتر دادگاه گزارش داده ( برگ 54 پرونده ) مبنی بر عدم اعاده اخطاریه ( اداره اوقاف ) برای جلسه رسیدگی و اجرای قرار مورخ 94/11/19 با اینکه اخطاریه برای حضور صادر شده و اعاده نگردیده صورت قانونی و شرعی نداشته و موجبات رسیدگی و اجرای قرار فراهم نبوده است مضافاً باینکه حضور نماینده اداره اوقاف در جلسه مرقوم با توجه به سند رسمی شماره 571 - 88/3/30 دفتر خانه 97 سرپل ذهاب و نحوة تنظیم آن خصوصاً نماینده ادارة مزبور در تنظیم سند رسمی و اخذ توضیح از وی ضرورت داشته است بنابراین دادنامه صادره که به کیفیت مرقوم صادر گردیده واجد نقص است مستنداً به بندهای 3 و 5 ماده 371 قانون آئین دادرسی مدنی با رعایت شقوق الف مواد 401 و 405 همان قانون نقض و رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده آن ارجاع می شود تا با توجه بمراتب مرقوم و لحاظ مواد199 و 200 قانون یاد شده حسب نتایج حاصله رأی مقتضی صادر و اعلام دارند.
رئیس شعبه سوم دیوانعالی کشور - حسن غفار پور
مستشاردیوانعالی کشور- رسول شاملو